Marathi Nibandh आपणास माहित आहे काय की ‘निबंध’ हा शब्द लॅटिन शब्द ‘एक्झाजियम’ मधून आला आहे, जो एखाद्याचे प्रकरण सादर करण्याचे अंदाजे भाषांतर करतो? म्हणून निबंध हा लेखनाचा एक छोटासा भाग आहे ज्याचे वादाच्या बाजूचे किंवा एखाद्याच्या अनुभवांच्या, कथा इत्यादींचे प्रतिनिधित्व करणारे निबंध खूप वैयक्तिकृत आहेत.
मराठी निबंध Marathi Nibandh
निबंध हा सहसा लेखकाचा दृष्टीकोन किंवा कथांच्या रूपरेषा लिहिण्याचा एक छोटासा भाग असतो. हे बर्‍याचदा कथा किंवा पेपर किंवा लेखाचे समानार्थी मानले जाते. निबंध औपचारिक तसेच अनौपचारिक असू शकतात. औपचारिक निबंध सहसा निसर्गात शैक्षणिक असतात आणि गंभीर विषय हाताळतात. आम्ही अनौपचारिक निबंधांवर लक्ष केंद्रित करीत आहोत जे अधिक वैयक्तिक आहेत आणि बर्‍याचदा विनोदी घटक असतात.
निबंध हा आधुनिक गद्य लेखनाचा प्रकार आहे. निबंधाच्या अनेकांनी अनेक व्याख्या केल्या आहेत. “नि+बन्ध = बांधणे” असा अर्थ विचाराला बांधणे आणि बंधन या अर्थाने वापरल जातो. निबंधात साधक-बाधक चर्चा असते. निबंध हा एक स्वतंत्र साहित्य प्रकार आहे.
निबंध म्हणजे नियमांनी बद्ध असणारा, उपयोजनेसाठी अनुसरून अभिप्रेत लांबीचा तरीही संक्षिप्त, नीटपणे मांडलेला विचारांनी युक्त असा मुद्देसूद लेख. रावसाहेब गणपतराव जाधव यांच्या मराठी विश्वकोशातील मतानुसार,“लक्षणेने एखाद्या विषयासंबंधी संगतवार रचलेले वा उभारलेले मध्यम व्याप्तीचे लेखन म्हणजे निबंध होत”. यात निबंधलेखकाच्या व्यक्तिगत दृष्टिकोणांच्या मांडणीचासुद्धा समावेश असतो. वेगवेगळ्या परिच्छेदातून विविध बाजू निबंधात मांडलेल्या असतात. व्यवस्थित सुरुवात आणि विषयाची प्रयत्‍नपूर्वक मांडणी हे निबंधलेखनाचे प्रमुख उद्दिष्ट असते.
निबंध या शब्दाचा अर्थ सांगतांना ज्येष्ठ समीक्षक मो.रा.वाळंबे म्हणतात’ “निबंध या शब्दाचा अर्थ बांधणे, गुंफणे, जुळविणे, असा आहे.” निबंधात जी आपण जुळणी किंवा गुंफणी करतो ती आपल्याला सुचणाऱ्या विचारांची. एखादा विषय निबंधलेखनाला दिला, की त्याच्याबद्दलचे अनेक विचार आपल्या मनात एकत्र गर्दी करतात, पण ते सारेच विचार दुसऱ्याला सांगण्यासारखे असतात असे नाही, शिवाय सुचणारे विचार खूप विस्कळीत असतात, हे असे सुचणारे विचार निबंधामुळे एकत्रित होतात.
निबंधाचे प्रकार
लेखकाला आपल्या वाचकाला काय सांगायचे आहे यावर निबंधाचा प्रकार अवलंबून असेल. निबंधांचे असे चार प्रकार आहेत.
कथनात्मक निबंध: कथनात्मक निबंध हा एक कथांचा तपशील असतो, बहुतेक वेळा विशिष्ट दृष्टिकोनातून कथा लिहिल्या जातात. कथात्मक निबंध लिहिताना, आपण वर्णांचा एक संच, एक स्थान आणि कथेचा कळस समाविष्ट केला पाहिजे.
वर्णनात्मक निबंध: येथे लेखक एखाद्या ठिकाणी, वस्तू, घटनेचे किंवा कदाचित स्मृतींचे वर्णन करेल. परंतु हे केवळ स्पष्टपणे गोष्टींचे वर्णन करत नाही. लेखकाने आपल्या शब्दांद्वारे चित्र रंगविले पाहिजे. ते वर्णन करण्याचा एक चतुर मार्ग म्हणजे वाचकाच्या संवेदना जागृत करणे. केवळ दृश्यावर अवलंबून राहू नका तर वास, स्पर्श, आवाज इत्यादींच्या इतर संवेदनांचा देखील समावेश करा. एखादे वर्णनात्मक निबंध चांगले केले की वाचकाला त्या क्षणी त्या भावना व्यक्त करता येतात.
प्रदर्शनात्मक निबंध: अशा निबंधात लेखक एखाद्या विषयाचा संतुलित अभ्यास सादर करतो. असा निबंध लिहिण्यासाठी, लेखकाला त्या विषयाबद्दल वास्तविक आणि विस्तृत ज्ञान असणे आवश्यक आहे. प्रदर्शनाच्या निबंधात लेखकाच्या भावनांना वाव नसतो. हे पूर्णपणे तथ्ये, आकडेवारी, उदाहरणे इत्यादींवर आधारित आहे.
वादविवाद निबंध: वाचकाला आपल्या युक्तिवादाच्या बाजूकडे नेणे हा निबंधाचा उद्देश आहे. प्रेरणादायक निबंध हा केवळ तथ्ये सादर करणे नव्हे तर लेखकाच्या दृष्टिकोनातून वाचकांना पटवून देण्याचा प्रयत्न होय. युक्तिवादाच्या दोन्ही बाजूंनी या निबंधांमध्ये मांडणे आवश्यक आहे. परंतु लेखकाच्या युक्तिवादाचे वजन जास्त आहे हे वाचकांना पटवून देणे हे अंतिम लक्ष्य आहे.
मराठी निबंधांची यादी ३०० पेक्षा जास्त निबंध इथे वाचू शकता
मित्रांनो इथे मी मराठी निबंधांची यादी लवकरच देणार आहेत यासाठी तुम्ही मराठीमोल.कॉम वर नेहमी भेट देत राहा.
