बालमजुरी वर मराठी निबंध Essay On Child Labour In Marathi

Essay On Child Labour In Marathi बालमजुरी म्हणजे 5 ते 17 वर्षे वयोगटातील मुलांचे बालपण हिरावून घेणे आणि त्यांना वंचित आणि निरक्षरतेचे जीवन जगण्यासाठी भाग पाडणे. बालमजुरीमागील प्रमुख घटक म्हणजे गरिबी; म्हणूनच, विकसनशील किंवा कमी विकसित देशांमध्ये हे अधिक प्रमाणात आहे. या देशांतील मुलांना त्यांच्या कुटुंबाच्या दैनंदिन उत्पन्नाची पूर्तता करण्यासाठी अनेकदा मजुरीसाठी भाग पाडले जाते.

बालमजुरी वर मराठी निबंध Essay On Child Labour In Marathi

बालमजुरी वर मराठी निबंध Essay On Child Labour In Marathi { १०० शब्दांत }

जेव्हा लहान मुलांना त्यांच्या इच्छेविरुद्ध क्षुल्लक कामासाठी कामावर ठेवले जाते तेव्हा बालमजुरी हा शब्द वापरला जातो. ते बालपण विरहित आहेत. त्यांना बरेच तास काम करावे लागते आणि ते खेळू शकत नाहीत. ते शाळेत जाऊ शकत नाहीत. ते आपल्यापैकी बहुतेकांसारखे मित्र बनवू शकत नाहीत. त्यांची काळजी घेणारे कोणी नाही, फक्त त्यांचे शोषण करणारे त्यांचे मालक असतात.

• माझे बाबा वर मराठी निबंध

त्यांना इतर मुलांप्रमाणे स्वप्न पाहण्याची परवानगी नाही. भेटवस्तू नाहीत, सण आणि उत्सव नाहीत. ते फक्त वाईट परिस्थितीत काम करतात आणि कमी पगार घेतात. बालमजुरी हे दुसरे तिसरे दुष्कृत्य नाही. हे निव्वळ निरागस मुलांचे शारीरिक आणि मानसिक शोषण आहे. बालमजुरी रोखण्यासाठी कायदे आहेत. बालमजुरीमुळे बालकाच्या आयुष्यात येणारे दुःख आपण सर्वांनी समजून घेतले पाहिजे.

बालमजुरी वर मराठी निबंध Essay On Child Labour In Marathi { २०० शब्दांत }

बालमजुरी ही संज्ञा मुलांना कामावर ठेवण्यासाठी वापरली जाते. त्यामुळे मुलांचे बालपण आणि अभ्यास हिरावला जातो. त्यामुळे त्यांच्या मानसिक आणि शारीरिक आरोग्याला हानी पोहोचते. त्यामुळे त्यांची सामाजिक वाढही थांबते.

• गाय वर मराठी निबंध 

बालकामगार कामाच्या गोंधळात टाकू नयेत. उदाहरणार्थ – जर एखादे मूल त्याच्या वडिलांसोबत शेतात काही तास काम करत असेल, तर ते बालकामगार म्हणून गणले जात नाही; तथापि, जर त्याला अस्वीकार्य परिस्थितीत काम करण्यास भाग पाडले गेले तर ते बालमजुरी आहे. 17 वर्षांखालील लाखो मुले बालमजुरीचे बळी आहेत.

बालकामगार मुलांचे बालपण हिरावून घेतात. मुलांच्या शोषणाचा हा सर्वात वाईट प्रकार आहे. ज्या मुलाला कठोर परिश्रम करण्यास भाग पाडले जाते ते कमकुवत होते. त्याला खेळायला वेळ मिळत नाही, अभ्यास विसरतो. ते सामान्य परिस्थितीत अमानवीय समजल्या जाणाऱ्या परिस्थितीत काम करतात. ते बाह्य जगापासून पूर्णपणे वेगळे केले जातात. कोणाशीही भेटण्याची किंवा बोलण्याची परवानगी नाही.

• आई वर मराठी निबंध 

ज्या वयात ते पालकांसोबत झोपले पाहिजेत, त्यांना इतर मजुरांसोबत चटईवर झोपायला भाग पाडले जाते. असे जीवन आणि शिक्षण नसल्यामुळे त्यांचे भविष्य अंधकारमय बनते. जेव्हा बालमजुरी चालू ठेवली जाते तेव्हा त्याचा समाजावरही वाईट परिणाम होतो.

अशी मुलं म्हातारी झाल्यावर त्यांना फायद्यात काम करणं कठीण जातं. अशिक्षित असल्याने त्यांना क्षुल्लक नोकऱ्या कराव्या लागतात आणि गरिबीत जगावे लागते. कुटुंबाचा उदरनिर्वाह करण्यासाठी ते बेकायदेशीर कामांकडेही वळतात.

त्यामुळे बालमजुरी हा देशाच्या भविष्यासाठी आणि विकासालाही धोका आहे. कोणत्याही राष्ट्राची मुलं सुखी आणि सुशिक्षित नसल्यास सामाजिक आणि आर्थिकदृष्ट्या प्रगती करू शकत नाहीत. बालमजुरीमुळे समाजाचे आणि राष्ट्राचे मोठे नुकसान होते. जर आपल्याला राष्ट्र यशस्वी करायचे असेल तर आपण बालमजुरी त्वरित संपवली पाहिजे.

बालमजुरी वर मराठी निबंध Essay On Child Labour In Marathi { ३०० शब्दांत }

“बालमजुरी” हा शब्द लहान मुलांचे बेकायदेशीर आणि अनैतिक रोजगाराचे वर्णन करण्यासाठी वापरला जातो. ते मुलांकडून बालपण हिसकावून घेतात आणि त्यांना जीवनात असुरक्षित बनवतात. ते शाळेत जात नाहीत, खेळत नाहीत आणि सामान्य मुलांप्रमाणे मजा करत नाहीत. मुलांना अस्वीकार्य परिस्थितीत काम करण्यास भाग पाडले जाते, जे प्रौढ देखील टाळतील. त्यांना उपाशी झोपावे लागते आणि त्यांचे बालपण गरिबीत घालवले जाते.

काहीवेळा, कुटुंबाच्या उत्पन्नाची पूर्तता करण्यासाठी मुलांना त्यांच्या स्वतःच्या पालकांकडून अनिच्छेने बालमजुरी करण्यास भाग पाडले जाते. पण त्यांच्या पालकांच्या संमतीनेही त्यांचे नुकसान आणि त्यांना होणारा त्रास कमी होत नाही. बालमजुरी हा देश आणि तेथील लोकांवर एक डाग आहे. ज्या राष्ट्रात पैशासाठी मुलांचे शोषण होते ते राष्ट्र कधीच प्रगती करू शकत नाही.

जेव्हा जेव्हा एखादे मूल त्याचे शिक्षण, पोषण आणि इतर आवश्यक विशेषाधिकार गमावते; तेव्हा राष्ट्राची वाढ होण्याची क्षमता देखील गमावली आहे. पार्श्वभूमीत पीडित मुलांसह कोणतीही वाढ तात्पुरती आणि अप्रासंगिक आहे. जोपर्यंत आपण आपल्या मुलांच्या हक्कांचे रक्षण करण्यात अपयशी ठरतो तोपर्यंत राष्ट्रही अपयशी ठरते. मुलांच्या मूलभूत अधिकारांशी तडजोड केली तर आपली प्रगती आणि विकास होऊ शकत नाही.

बालमजुरीचा संदर्भ जगभरातील विविध क्षेत्रातील मुलांचा रोजगार आहे. त्यात खाणकाम, उत्पादन उद्योग, शेती आणि इतर असंघटित क्षेत्रांचा समावेश होतो. मुलांना कमी मोबदला मिळतो आणि व्यवस्थापित करणे सोपे असते म्हणून या क्षेत्रांमध्ये अनेकदा मुलांना काम दिले जाते.

जगभरात बालमजुरी मोठ्या प्रमाणात केली जाते आणि मुलांचे बालपण, शिक्षण आणि इतर वाढीच्या संधींपासून वंचित राहतात. मुलांना त्यांच्या मिळकतीची पूर्तता करून त्यांच्या कुटुंबाचे पालनपोषण करण्यासाठी धोकादायक कामाच्या परिस्थितीत गुंतवून ठेवण्यास भाग पाडले जाते.

ते त्यांचे नियोक्ता आणि पालक यांच्यात तोंडी किंवा लेखी करारानुसार काम करतात. काहीवेळा, ते त्यांच्या कुटुंबियांनी मालकाकडून घेतलेले कर्ज फेडणे असते. विकसनशील आणि कमी विकसित राष्ट्रांमध्ये बालमजुरी अधिक सामान्य आहे. दारिद्र्य हा बालमजुरीमागील मुख्य प्रेरक घटक आहे कारण मुलांना त्यांच्या दैनंदिन गरजा अन्न आणि इतर गरजा भागवण्यासाठी त्यांच्या स्वतःच्या कुटुंबाकडून बालमजुरी करण्यास भाग पाडले जाते.

जगात बालमजुरीविरुद्ध अनेक कठोर कायदे आहेत आणि भारतासह अनेक देशांमध्ये एखादी व्यक्ती आणि संस्था बालमजुरीमध्ये गुंतलेली आढळल्यास तुरुंगवास आणि दंडाचे नियम आहेत. सर्व कायदे असूनही बालमजुरी संपवायची असेल तर त्यांची सक्तीने अंमलबजावणी करण्याची गरज आहे.

बालमजुरी वर मराठी निबंध Essay On Child Labour In Marathi { ४०० शब्दांत }

बालमजुरीमुळे मुलांचे बालपण आणि शारीरिक व मानसिक वाढीच्या योग्य संधी हिरावल्या जातात. यामुळे मुलांची शिक्षण घेण्याची आणि जीवनात प्रगती करण्याची शक्यता देखील लक्षणीयरीत्या कमी होते. जगभरात 5 ते 17 वर्षे वयोगटातील सुमारे 218 दशलक्ष मुले बालकामगार म्हणून काम करतात. ही मुले खराब स्वच्छतेच्या परिस्थितीत राहतात आणि जीवनाच्या मूलभूत आवश्यक सुविधांपासून वंचित आहेत.

त्यांना शाळेत जाण्याची संधी कधीच मिळत नाही, त्यामुळे त्यांना अनेक दशकांपासून दारिद्र्य आणि श्रमाच्या आहारी जावे लागते. खराब आरोग्य स्थितीत काम केल्याने ते विविध प्रकारच्या रोगांना बळी पडतात आणि त्यांच्या परिस्थितीकडे क्वचितच लक्ष दिले जाते.

अशा मुलांना देखील एकटेपणाचे जीवन जगावे लागते आणि त्यांना लोकांशी सामाजिक संवाद साधण्याची आणि खेळण्यासाठी मित्र बनवण्याची परवानगी नसते. अशा प्रकारचे खराब कामाचे वातावरण मुलासाठी तणावपूर्ण असते आणि त्यामुळे अनेकदा नैराश्य इत्यादीसारख्या अनेक मानसिक परिस्थिती उद्भवतात.

लहान मुलांना वेगवेगळ्या कामांसाठी, त्यांच्या सामान्य मानसिक, शारीरिक आणि सामाजिक वाढीच्या संधींमध्ये व्यत्यय आणण्याच्या कामाला बालमजुरी म्हणतात. त्यामुळे मुलांना अत्यंत आवश्यक असलेल्या शिक्षणापासून वंचित ठेवले जाते.

भारतातील बालकामगारांना रोजगार देणारे उद्योग :-

भारतात बालकांना बालकामगार म्हणून काम देणारी पाच प्रमुख क्षेत्रे आहेत. ते खाली वर्णन केल्याप्रमाणे आहेत-

1) वस्त्रोद्योग :-

भारतीय गारमेंट उद्योगात बालमजूर मोठ्या प्रमाणात काम करतात. हे उद्योग मुख्यतः घरांमधून चालवल्या जाणाऱ्या छोट्या मालक-व्यवस्थापित सेटअपमध्ये चालतात. दिल्लीतील हजारो मुले वस्त्रोद्योगात काम करतात आणि त्यांना मोठा आवाज, कामाचे मोठे तास आणि तीक्ष्ण साधनांचा वापर करावा लागतो.

2) असंघटित क्षेत्र :-

हे क्षेत्र भारतातील मुलांचे सर्वात मोठे नियोक्ते आहे. ढाबे, रस्त्याच्या कडेला जेवणाची दुकाने, चहाची दुकाने आणि इतर व्यवसायात काम करणाऱ्या मुलाला शोधणे खूप सोपे आहे. लहान-मोठ्या दुकानात नोकर किंवा मदत म्हणूनही मुलांना कामाला लावले जाते. कौटुंबिक आधारित व्यवसाय मुलांना कामावर ठेवण्यास प्राधान्य देतात कारण ते सहजपणे व्यवस्थापित करता येतात आणि कमी खर्च येतो.

3) वीटभट्ट्या :-

भारतातील वीटभट्टी उद्योग बालमजुरीचा साक्षीदार आहे. अनेकदा वीटभट्ट्यांवर राहणारी मुले त्यांच्या पालकांसह बरेच तास काम करतात. वीटभट्टीवर काम करणारी मुले धोकादायक परिस्थितीच्या अधीन असतात आणि विषारी धुके आणि गरम तापमानाच्या संपर्कात येतात.

4) अग्निशमन क्षेत्र :-

अग्निशमन क्षेत्र हे भारतातील मुलांचे सर्वात मोठे रोजगार देणारे क्षेत्र आहे. या क्षेत्रातील मुले अनेकदा अरुंद जागेत काम करतात आणि धोकादायक रसायने आणि घातक पदार्थांच्या संपर्कात येतात, ज्यामुळे त्यांच्या आरोग्याला आणि जीवनाला धोका निर्माण होतो. त्यांना सणासुदीच्या काळात जास्त तास काम करावे लागते.

5) शेती :-

भारतातील मुलांसाठी कृषी क्षेत्र हे सर्वात मोठे रोजगार देणारे क्षेत्र असू शकते. मुलांना कापूस उद्योग, ऊस उद्योग, भातशेती आणि इतर शेतीशी संबंधित क्षेत्रात कामावर ठेवले जाते. कृषी क्षेत्रात काम करणाऱ्या मुलांना जास्त तास काम करावे लागते आणि त्यांना कमी पगार आणि अस्वच्छ परिस्थितीत काम करावे लागते.

निष्कर्ष :-

गरिबीमुळे आणि त्यांच्या कुटुंबाचे उत्पन्न वाढवण्यासाठी मुलांना बालमजुरी करण्यास भाग पाडले जाते. या क्षेत्रांची ओळख करून या क्षेत्रातील मुलांचे रोजगार आणि शोषण रोखण्यासाठी आवश्यक धोरणे आणि कायदे करण्याची गरज आहे.

हे निबंध सुद्धा वाचा :-

• कृष्ण जन्माष्टमी मराठी निबंध 
• पावसाळा ऋतू मराठी निबंध 
• माझी शाळा मराठी निबंध 
• माझे आवडते शिक्षक मराठी निबंध 
• माझी आई मराठी निबंध 

FAQ