अहमदनगर जिल्ह्याची संपूर्ण माहिती Ahmednagar District Information In Marathi

Ahmednagar District Information In Marathi अहमदनगर जिल्हा हा महाराष्ट्र राज्यातील सर्वात मोठा जिल्हा आहे. हा भूतकाळातील इतिहासाचा प्रतिध्वनी करणारा जिल्हा आहेत. अहमदनगर येथील अहमदनगर किल्ल्याचे ऐतिहासिक महत्व आहे. याच  किल्ल्यावर स्वातंत्र्य चळवळीच्या वेळी आपल्या अनेक स्वातंत्र्यसैनिकांना ताब्यात घेण्यात आले होते. येथेच पंडित जवाहरलाल नेहरू यांना भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीदरम्यान ताब्यात घेण्यात आले होते आणि याच किल्ल्यावर त्यांनी “डिस्कवरी ऑफ इंडिया” हे प्रसिद्ध पुस्तक लिहिले.

अहमदनगर जिल्ह्याची संपूर्ण माहिती Ahmednagar District Information In Marathi

आज अहमदनगर सर्वात प्रगत जिल्हा असून तेथे मोठे उद्योग व लघु उद्योग आहेत.

अहमदनगरच्या नावाचे मूळ :-

जिल्हा अहमदनगरचे नाव संस्थापक अहमद शाह निजाम शाह यांच्या नावावरून आले आहे.

अहमदनगर जिल्ह्याचा इतिहास :-

अहमदनगरचा इतिहास २४० बी.सी. पासून सुरू होतो. सुरुवातीला तो जिल्हा महत्त्वाचे स्थान नव्हते. शहराच्या आसपासच्या भागात फक्त लहान लहान गावे होती. गोविंद तिसरा राष्ट्रकूटमधील सर्वात शक्तिशाली होता ज्यांचे राज्य उत्तरेस मारवाड व राजपुताना पासून दक्षिणेस तुंगभद्र नदीपर्यंत पसरले होते. त्यानंतर पश्चिमी चालुक्यांचा पाठपुरावा झाला त्यांचे ९७३ ते ११९३ एडी पर्यंत राज्य होते. या काळात शहरातील लेणी व मंदिर कोरले गेले व बांधले गेले.

• महाराष्ट्राचा इतिहास 

पाश्चात्य चालुक्यांनंतर अहमदनगर देवगिरी मधील यादवांच्या ताब्यात गेला, ज्यांनी ११७० ते १३१० पर्यंत राज्य केले. यादवांचे प्रसिद्ध राजा रामदेवराव होते आणि ज्ञानदेवाच्या संत कार्यात त्यांचे नाव नमूद आहे. या काळात सर्वात उल्लेखनीय मंत्री हेमाद्री हे होते ज्यांनी मोडी लिपीचा शोध लावला. तो एक अलौकिक बुरुज होता आणि त्याऐवजी चुनखडी आणि मोर्टारच्या सहाय्याने इमारती बांधण्याची कल्पना तयार केली, मध्यम आकाराचे दगड एकमेकांना ओलांडून ठेवा आणि एकमेकांना विशिष्ट कोनात अशा प्रकारे भरणे की भिंती तयार केल्या जातील.

१२९४ मध्ये दिल्लीच्या मोगल राजाचा सेनापती अल्लादीन खिलजीने राजाचा पराभव केला. या हल्ल्यामुळेच दख्खनमध्ये मुस्लिम गडाची स्थापना करण्याच्या मुस्लिम महत्त्वाकांक्षेला उत्तेजन मिळाले. त्यानंतर दिल्लीहून नेमलेल्या राज्यपालांनी महाराष्ट्रावर राज्य केले. १३३८ मध्ये दिल्लीचा बादशाह मोहम्मद तुघलाने देवगिरीला आपली राजधानी बनवून त्याचे नाव बदलून दौलताबाद ठेवले. नंतर, तुघलकाने दौलताबाद सोडले आणि नंतर त्याच्या सरदारांनी त्यांची संपत्ती लुटून तेथील रहिवाशांना त्रास दिला.

अल्लादीन हसन गंगू, एक अफगाण सैनिक दिल्ली सम्राटांची सत्ता उलथून टाकण्यात आणि बहामनी किंवा ब्राह्मण राज्य म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या स्वतंत्र सार्वभौम राज्याची स्थापना करण्यात यशस्वी झाला. त्याच्या मृत्यूनंतर पुढच्या राजाच्या अकार्यक्षमतेमुळे बहामनी राज्य पाच स्वतंत्र राज्यात विभागले गेले आणि अहमदनगर त्यापैकी निजामशाही म्हणून ओळखले गेले. त्यानंतर मोहम्मद गवान यांनी हे राज्य केले. नंतर निजाम-उल-मुल्क यांनी राज्य केले. १४८५ मध्ये त्याने भैर आणि अहमदनगरला आपल्या वसाहतीत जोडले. या भागाचे व्यवस्थापन अहमदनगरच्या निजामशाही राजवंशाचे संस्थापक मंत्रीपुत्र मलिक अहमद यांना देण्यात आले.

१४८६ मध्ये मलिक अहमद बहामनी साम्राज्याचे पंतप्रधान झाले. १४९४ मध्ये त्यांनी विजय बागांच्या जवळ असलेल्या शहराचा पाया रचला आणि स्वतः त्यांनी अहमदनगर असे नाव दिले. अहमदने अहमदनगरमध्ये नवीन सल्तनतची स्थापना केली, ज्याला निजाम शाही राजवंश म्हणून देखील ओळखले जाते. १६३६ मध्ये शाहजहांने विजय मिळविण्यापर्यंत हे वंश टिकले.

औरंगजेब जो शेवटचा महान मुघल सम्राट होता, त्याने आपल्या कारकिर्दीची शेवटची वर्षे इथे घालविली असे म्हणतात. १७५९ मध्ये मराठ्यांच्या पेशव्यांनी मुस्लिम सेनापतीला लाच देऊन शहराचा ताबा मिळविला. नंतर ब्रिटीशांनी जनरल वेलेस्लीच्या ताब्यात अहमदाबाद ताब्यात घेतला. नंतर ती जागा पुन्हा मराठ्यांना परत मिळाली पण १८१७ मध्ये ते ठिकाण इंग्रजांच्या तावडीत सापडले.

अहमदनगर जिल्ह्याचा भूगोल :-

अहमदनगर हे महाराष्ट्र राज्यातील एक शहर आहे. हे सीना नदीच्या डाव्या बाजूला वसलेले आहे. अहमदनगर पश्चिम हिली प्रदेश, मध्य पठार प्रदेश आणि उत्तर व दक्षिणी मैदानाचा प्रदेश म्हणून तीन भौतिक विभागात विभागले जाऊ शकते. अहमदनगर मध्ये गोदावरी व भीमा या दोन मुख्य नद्या आहे. जिल्ह्यातून वाहणाऱ्या महत्त्वाच्या नद्यांमध्ये परवरा, मुळा, सीना आणि धोरा आहेत. जिल्हा समुद्रापासून बरेच दूर आहे.

जिल्ह्याचे वातावरण गरम व कोरडे आहे. शहराच्या बर्‍याच भागात उन्हाळा व कोरडेपणाचा अनुभव दक्षिण-पश्चिम मान्सून हंगामात वगळता सर्व वर्षभर राहतो. मार्च ते जूनच्या पहिल्या आठवड्यापर्यंतचा काळ हा उन्हाळा असतो. त्यानंतर दक्षिण-पश्चिम मान्सून हंगामात सप्टेंबर अखेरपर्यंत राहील. ऑक्टोबर आणि नोव्हेंबर हा मान्सूननंतरचा किंवा दक्षिण-पश्चिमेस माघार घेणारा आहे. अहमदनगर जिल्ह्याच्या पश्चिम डोंगराळ भागात जंगले आहेत. जंगलात सागवान, बाबुल, धावडा, हलडू, कडुनिंबाची झाडे आहेत. जिल्ह्यात आंबा, चिंच, आवळा, बोर ही फळझाडेही आढळतात.

अहमदनगर जिल्ह्याची लोकसंख्या :-

२०११ च्या जनगणनेनुसार अहमदनगरची लोकसंख्या ४५,४३,०८० होती. त्यापैकी पुरुष  ६३% आणि महिला ३७% आहेत. अहमदनगरचा साक्षरता दर सरासरी ८०.२२% आहे.

अहमदनगर जिल्ह्याची अर्थव्यवस्था :-

अहमदनगर मध्ये अनेक लघु व मोठ्या उद्योगांची उपस्थिती आहे. छोट्या उद्योगांमध्ये अशा उद्योगांचा समावेश आहे जिथे धान्य त्यांच्या कडकडाटापासून विभक्त झाले आहे, औषधी वनस्पती गोळा करणे, बिडी गुंडाळणे, गूळ बनविणे इ.

मोठ्या प्रमाणात उद्योग ‘आयुर्वेदिक’ औषध तयार करण्यात गुंतले आहेत. अहमदनगरमधील अन्य मोठ्या प्रमाणात उद्योग मोपेड आणि टीव्ही सेट्स तयार करतात. इंजिन आणि पंप सेट तयार करणे, औषधी कारखाने, साखर कारखाने असे मोठे उद्योग आहेत. अहमदनगर येथेही सूत गिरण्या, जिनिंग आणि प्रेसिंग उद्योग आहेत.

हे सुद्धा अवश्य वाचा :-

• प्रतापगड किल्ल्याचा इतिहास 
• राजगड किल्ल्याचा इतिहास 
• विजयदुर्ग किल्ल्याचा इतिहास
• मालेगाव किल्ल्याचा इतिहास