Vithoba Temple Information In Marathi मंदिरांची परंपरा येथे शतकानुशतके चालत आली आहे आणि या मार्गाने पुढे जात आहे. जर आपण मंदिरांबद्दल चर्चा केली तर आपल्याला कळेल की मंदिरांची परंपरा महाभारत आणि रामायण काळापासून सुरू झाली आहे. त्यावेळी वेगवेगळ्या देवी-देवतांची मंदिरेही बनविली जात होती. स्वत: भगवान राम यांनीही शिवलिंगाची स्थापना करुन भगवान शंकराची उपासना केली आणि त्याचे मंदिरात रूपांतर केले.
पंढरपूरच्या विठोबा मंदिराची माहिती Vithoba Temple Information In Marathi
तसेच, महाराष्ट्रातील पंढरपुरात एक मंदिर आहे जे विठोबा मंदिर म्हणून ओळखले जाते. आज, आपण या मंदिराबद्दल जाणून घेऊया.
चंद्रभागा नदीच्या काठी भगवान विठ्ठल मंदिर आहे, हे मंदिर या नदीच्या दिशेने बांधलेले आहे. काही लोक या नदीला भीमा नदी असेही म्हणतात. या मंदिराच्या सुरूवातीला संत नामदेव आणि संत चोखमेळा यांची समाधी आहे.
यात्रेकरूंना प्रथम या दोन महान भक्तांचे दर्शन मिळते आणि नंतर केवळ मंदिरात प्रवेश केला जातो . या मंदिरात गणेशाचे एक छोटेसे मंदिर देखील आहे आणि हे या मंदिराचे पहिले मंदिर आहे. लोक प्रथम गणेशाला भेट देतात आणि मग पुढे जातात.
त्यानंतर एक छोटी इमारत आहे ज्यामध्ये सर्व भाविक ‘भजने’ गातात. तसेच तिथे गरुडचे एक मंदिर देखील आहे.
या मंदिरासमोरील काही पायर्‍या चढून गेल्यावर आपण भगवान विठ्ठलाचे मंदिर पाहू शकतो. ‘दर्शन तत्वज्ञान’ करण्यासाठी आपल्याला लांबच लांब रांगेत उभे रहावे लागते आणि त्याच्यासाठी एक मोठी इमारतही तयार केली गेली आहे, जेथे सर्व भाविक गल्लीबोळात उभे राहतात.
जेव्हा आपण देवाच्या पायाला स्पर्श करतो तेव्हा आपण आनंद अनुभवतो . येथे अन्य देवी-देवतांचे मंदिर आहे, येथे रुक्मिणी देवी, सत्यभामा देवी, राधिका देवी, भगवान नरसिंह, भगवान वेंकटेश्वर, देवी महालक्ष्मी, नागराज, गणेश, अन्नपूर्णा देवी, या सर्व देवतांची मंदिरे आहेत.
येथे आणखी एक विशेष मंडप आहे, ज्याप्रकारे भगवान श्रीकृष्णाने सर्व गोपिकांसह खेळले त्याप्रमाणे या इमारतीत भाविक खेळू शकतात.
महाराष्ट्रात वसलेले विठोबाचे मंदिर देशभर प्रसिद्ध आहे. जेव्हा या मंदिरात प्रवास आयोजित केला जातो तेव्हा लोकांना लाखोंच्या संख्येने हे पहायला मिळते. आपल्याकडे येथे बरीच मंदिरे आहेत पण पंढरपूरच्या विठोबा मंदिरात काही वेगळी वैशिष्ट्ये आहेत.
जेव्हा या मंदिरात हा उत्सव साजरा केला जातो तेव्हा ते बरेच दिवस अगोदर करावे लागते. महिन्याभरापूर्वी काही ठिकाणचे लोक त्यासाठी तयार होतात कारण बहुतेक लोक या आषाढी एकादशीसाठी दिंडीमध्ये सामील होतात.
पंढरपूर यात्रा :-
जुलै महिन्यात (आषाढ शुक्ल पक्ष) महाराष्ट्रात आषाढी एकादशीचा सण मोठ्या प्रमाणात साजरा केला जातो. हा महाराष्ट्राचा धार्मिक उत्सव आहे.
या उत्सवाच्या वेळी देवाच्या पालखीची अतिशय सुंदर सजावट केली जाते आणि नंतर त्यात भगवानची पादुका ठेवली जाते. यानंतर, सर्व लोक एकत्र येतात आणि या प्रवासादरम्यान देवाची सर्व गाणी गायिले जाते तसेच त्या गाण्यावर नाचतात सुद्धा . या सर्व लोकांचा जो समुह बनतात त्यांना ‘दिंडी’ म्हणतात.
हा प्रवास सुमारे २५० किमी आहे. लंडनमधील वर्ल्ड बुक ऑफ रेकॉर्डमध्ये या ‘पंढरपूर आषाढी एकादशी वारी’ – पंढरपूर वारीचा समावेश करण्यात आला आहे.
महाराष्ट्रात वारकरी हा खूप मोठा समुदाय आहे आणि बहुतेक शेती क्षेत्रात काम करणारे शेतकरी मोठ्या प्रमाणात आहेत. पेरणीनंतर सर्व शेतकरी २१ दिवसांच्या प्रवासाला निघतात. या प्रवासात प्रत्येक धर्म आणि जातीचे लोक भाग घेतात.
पंढरपुरात प्रवास करताना सर्व यात्रेकरू म्हणजेच वारकरी बाह्य जगाला विसरतात आणि एकाकी देवाची आठवण करतात, गातात व नामाच्या नावानं नवस करतात.
जेव्हा ही अनोखी दिंडी पंढरपुरात जाते तेव्हा या दिंडी दरम्यान काही लोक गरीब आणि गरजू लोकांची सेवा करतात आणि आपल्याला हे देखील समजते की देव सर्वव्यापी आहे कारण देव सर्व प्रकारचे आहे.
या प्रकारची सेवा या प्रवासात केली जाते, म्हणून त्याला ‘सेवा दिंडी’ असेही म्हणतात. या दिंडी दरम्यान, लोक सर्व प्रकारच्या सेवा करतात, ज्यात अमृत कलश, नारायण सेवा, रूग्णांची सेवा करणे इ.
पंढरपूरच्या विठोबा मंदिराचे बरेच लोक श्री विठ्ठल रुक्मिणी मंदिराच्या नावाने देखील ओळखले जातात आणि हे मंदिर महाराष्ट्रातील पंढरपुरात आहे. हे महाराष्ट्रातील सर्वात महत्वाचे मंदिर आहे आणि सर्व समुदाय विठोबा आणि त्यांची पत्नी देवी रुक्मिणीच्या या मंदिरास भेट देतात.
विठोबा हा भगवान विष्णू आणि भगवान कृष्ण यांचा अवतार आहे. महाराष्ट्रातील या मंदिरात कोट्यावधी भाविक येतात आणि दर्शन घेतात.
या मंदिरात आषाढी एकादशी आणि कार्तिक एकादशीनिमित्त मंदिरात मोठी यात्रा आयोजित केली जाते आणि या पवित्र सणानिमित्त भाविक भगवान विठोबाच्या दर्शनासाठी पंढरपूरच्या दिशेने निघतात .
भगवान विष्णूचा जन्म विठोबा म्हणून झाला होता. पण यामागील एक अतिशय रंजक आणि रहस्यमय कथा दडलेली आहे .
भक्त पुंडलिक कथा :-
पुंडलिक त्याच्या पालकांची खूप सेवा करायचा. आपल्या आईवडिलांची सेवा करीत असल्याच्या उत्कटतेने देव प्रसन्न झाला आणि भगवान विष्णूने लवकरच त्यांना एक झलक देण्याचा निर्णय घेतला.
म्हणूनच भगवान विष्णू वैकुंठ सोडण्यासाठी भक्त पुंडलिकांसाठी आश्रमात भेटायला आला.
भगवान विष्णू त्याच्या दाराजवळ आले आणि दार ठोठावण्यास सुरुवात केली, पण पुंडलिक त्यावेळी आई-वडिलांना भोजन देत होते. दाराचा आवाज ऐकून त्याला समजले की देव दारात उभा आहे.
पण तो आईवडिलांच्या सेवेत व्यस्त होता कारण त्याची इच्छा होती की आपण आपले कर्तव्य आधी पार पाडली आणि नंतर त्याने दार उघडले. पण पुंडलिक आई-वडिलांच्या सेवेत इतके लीन झाले की त्याने काहीतरी वेगळे केले.
त्याने दाराबाहेरची माती फेकली आणि आपल्या आईवडिलांची पूर्ण सेवा करेपर्यंत देव त्यावर उभे रहाण्यास सांगितले.
पुंडलिकने आपल्या आई-वडिलांची केलेली सेवा पाहून भगवान विष्णू खूप प्रसन्न आणि प्रभावित झाले आणि देव आपल्या प्रिय भक्ताचा मार्ग शोधू लागले.
जेव्हा पालकांची सेवा करुन पुंडलिक बाहेर आला, तेव्हा त्याने दरवाजा उघडल्याबद्दल त्याने देवाकडे दिलगिरी व्यक्त करण्यास सुरुवात केली, परंतु त्याने त्यांना क्षमा करण्याऐवजी त्यांच्या कार्यावर फार आनंद झाला आणि पुंडलिकसाठी आशीर्वाद दिला.
पुंडलिक यांनी पुन्हा एकदा पृथ्वीवर येऊन आपल्या भक्तांना आशीर्वाद देण्याची प्रार्थना केली.
हे सुद्धा अवश्य वाचा :-
- प्रतापगड किल्ल्याचा इतिहास
- राजगड किल्ल्याचा इतिहास
- विजयदुर्ग किल्ल्याचा इतिहास
- मालेगाव किल्ल्याचा इतिहास