सिंहगड किल्ल्याचा इतिहास Sinhagad Fort History In Marathi

Sinhagad Fort History In Marathi सिंहगड हा एक टेकडी किल्ला आहे जो महाराष्ट्राच्या पुणे शहराच्या नैर्ऋत्येला साधारण २५ कि.मी. अंतरावर आहे. या किल्ल्याची काही उपलब्ध माहिती दर्शविते की हा किल्ला २००० वर्षांपूर्वी बांधला गेला होता. सिंहगड किल्ला प्रथम कोंढाणा म्हणून ओळखला जात असे, या किल्ल्यावर बरेच युद्ध झाले आहेत, विशेषत: त्यापैकी १६७० मध्ये सिंहगडची लढाई.

सिंहगड किल्ल्याचा इतिहास Sinhagad Fort History In Marathi

सिंहगड किल्ला सुरुवातीला “कोंढाणा” म्हणून ओळखला जात असे. इ.स. १३२८. मध्ये दिल्लीचा बादशाह मुहम्मद बिन तुघलक याने कोळी जमाती सरदार नाग नायक याला या किल्ल्याचा ताबा दिला.

शिवाजी महाराजांचे वडील मराठा नेते शहाजी भोसले, जे अब्राहिल आदिल शहा प्रथमचा सेनापती होते, त्यांना पुण्याच्या परिसराचा ताबा देण्यात आला होता, परंतु छत्रपती शिवाजी महाराजांना आदिल शहापुढे नमन करण्यास परवानगी नव्हती, म्हणूनच त्यांनी स्वराज्य आणि आदिल शाह यांची स्थापना करण्याचा निर्णय घेतला सरदार सिद्दी अंबरच्या काळात ते कोंढाणा किल्ल्याचा स्वतःच्या राज्यात समावेश करत असत.

१६४७ मध्ये छत्रपती शिवाजी महाराजांनी त्यांचे नाव बदलून सिंहगड केले. पण १६४९ मध्ये शहाजी महाराजांना आदिल शहाच्या कैदेतून सोडवण्यासाठी त्यांना हा किल्ला आदिल शहाकडे सोपवावा लागला.

या किल्ल्यावर १६६२, १६६३ आणि १६६५ मध्ये मोगलांचे हल्ले पाहिले गेले. १६६५ मध्ये पुरंदरच्या माध्यमातून हा किल्ला मोगल सेना प्रमुख “मिर्जाराजे जयसिंग” याच्या ताब्यात गेला.

१६७० मध्ये तानाजी मालुसरे यांच्यासमवेत शिवाजी महाराजांनी त्याचा बचाव केला.

संभाजी महाराजांच्या मृत्यूनंतर मोगलांनी किल्ल्यावरील नियंत्रण पुन्हा मिळवले. १६९३ मध्ये “सरदार बाळकवडे” यांच्या अध्यक्षतेखाली मराठ्यांनी पुन्हा कब्जा केला.

छत्रपती राजारामांनी साताऱ्यावर झालेल्या मोगल हल्ल्याच्या वेळी या किल्ल्याचा आश्रय घेतला होता, परंतु इ.स.पू. ३ मार्च १७०० रोजी सिंहगड किल्ल्यात त्यांचा मृत्यू झाला.

१७०३ मध्ये औरंगजेबाने किल्ला जिंकला, पण १७०६ मध्ये हा गड पुन्हा मराठ्यांच्या ताब्यात गेला. या युद्धात सांगोलाचे पंतजी शिवदेव आणि विसाजी चापर यांनी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.

हा किल्ला १८१८ पर्यंत मराठा राजवटीतच राहिला, त्यानंतर इंग्रजांनी तो जिंकला. हा किल्ला ताब्यात घेण्यासाठी ब्रिटीशांना ३ महिने लागले, त्यांनी महाराष्ट्रात किल्ला जिंकण्यास फारसा वेळ घेतला नाही.

सिंहगड युद्ध :-

सिंहगडवर बरेच युद्ध झाले. त्यापैकी एक प्रसिद्ध युद्ध आहे. मराठा साम्राज्य छत्रपती शिवाजी महाराजांनी अत्यंत निकटवर्तीय आणि नाईथ योद्धा तानाजी मालुसरे यांनी किल्ला परत मिळवण्यासाठी मार्च १६७० मध्ये परत लढाई केली होती.

या किल्ल्यावर, रात्री यशस्वीरित्या “यशवंती” नावाच्या एका उंच मॉनिटरच्या मदतीने सर्वच मावळे चढले, ज्याला घोरपड असे म्हणतात. यानंतर तानाजी, त्याचा साथीदार आणि मोगल सैन्य यांच्यात भयंकर युद्ध झाले.

या युद्धात तानाजी मालुसरे यांनी आपला जीव गमावला, परंतु त्याचा भाऊ “सूर्याजी” यांनी “कोंढाणा” किल्ला ताब्यात घेतला, ज्याला आता सिंहगड म्हटले जाते.

तानाजी मालुसरे यांच्या मृत्यूची बातमी समजताच छत्रपती शिवाजी महाराजांनी शोक व्यक्त केला,आणि एकच उद्गार काढले.

“गड आला पण सिंह गेला“

युद्धात तानाजीच्या योगदानाच्या स्मरणार्थ किल्ल्यात तानाजी मालुसरे यांच्या मूर्तीची स्थापना केली गेली.म्हणून या किल्ल्याचे नाव ” सिंहगड ” ठेवण्यात आले.

सिंहगड किल्ला हा पुण्याच्या अनेक रहिवाश्यांसाठी लोकप्रिय पर्यटनस्थळ आहे. राजाराम छत्रपतीची समाधी म्हणून तानाजीच्या स्मारकाच्या रूपातही हा किल्ला आहे. लष्करी तबेला, आणि देवी काली मंदिर, मंदिराच्या उजव्या बाजूला हनुमान पुतळा यासह ऐतिहासिक प्रवेशद्वार पर्यटक पाहू शकतात.

येथून, आपण डोंगराळ खोऱ्याचे भव्य दृश्य पाहू शकता. दूरदर्शनचा बुरुजही सिंहगडवर आहे.

हा किल्ला खडकवासला येथे राष्ट्रीय सुरक्षा अकादमी येथे प्रशिक्षण केंद्र म्हणूनही कार्यरत आहे.

हे सुद्धा अवश्य वाचा :-

• प्रतापगड किल्ल्याचा इतिहास 
• राजगड किल्ल्याचा इतिहास 
• विजयदुर्ग किल्ल्याचा इतिहास
• मालेगाव किल्ल्याचा इतिहास 

FAQ