अलकनंदा नदी विषयी संपूर्ण माहिती Alaknanda River Information In Marathi

Alaknanda River Information in Marathi अलकनंदा ही भारताच्या उत्तराखंड राज्यातील हिमालयातील नदी आहे. आणि गंगेच्या दोन मुख्य प्रवाहांपैकी एक उत्तर भारतातील प्रमुख नदी आणि हिंदू धर्माची पवित्र नदी आहे. जलविज्ञानात अलकनंदा नदीला गंगेचा उगम प्रवाह म्हणून तिची लांबी आणि विसर्जन मानले जाते. तथापि हिंदू परंपरा आणि संस्कृतीत इतर मुख्य प्रवाह भागीरथी हा स्त्रोत प्रवाह मानला जातो. हिंदू धर्मात या नदीला गंगा नदीच्या एवढे महत्व प्राप्त झाले आहे. चला तर मग जाणून घेऊया अलकनंदा या नदी विषयी सविस्तर माहिती.

Alaknanda River Information In Marathi

अलकनंदा नदी विषयी संपूर्ण माहिती Alaknanda River Information in Marathi

अलकनंदा या नदीला माता म्हणून संबोधले जाते. आणि जगप्रसिद्ध धार्मिक स्थळ बद्रीनाथ येथे पूजा केली जाते. येथे या नदीत स्नान करून दर्शन घेतले जाते. ही नदी भारतील उत्तराखंड राज्यात वाहते. या नदीवर मोठ्या प्रमाणत धरणे बांधली आहेत. त्यामुळे येथील स्थानिक लोकांना पाणी पुरवठा केला जातो. तसेच सिंचनासाठी शेतीला पाणी दिले जाते, हे एक महत्वाची नदी मानली जाते.

उगमस्थान :

अलकनंदा नदी उत्तराखंडमधील सतोपथ आणि भागीरथी खरक हिमनदीच्या संगमावर उगम पावते. आणि तिबेटपासून 21 किलोमिटर अंतरावर भारतातील माना येथे सरस्वती नदीच्या उपनदीला मिळते. मानाच्या खाली 3 किलोमिटर खाली अलकनंदा बद्रीनाथच्या हिंदू तीर्थक्षेत्रातून वाहते. ती पुढे देवप्रयाग येथे भागीरथी नदीला मिळते, आणि गंगा नदी म्हणून पुढे जाते.

हे उत्तराखंडच्या गढवाल प्रदेशात आहे, आणि 195 किलोमिटर लांब वाहते. अलकनंदा नदीच्या खोऱ्याचे क्षेत्रफळ सुमारे 10,900 चौरस किलोमीटर आहे. अलकनंदा उत्तराखंडमधील सतोपंथ आणि भगीरथ खरक हिमनद्यांच्या संगमावर आणि पायथ्याशी उगवते. उगमापासून ते माना गावात जाते, सरस्वती नदीला मिळते.

उपनद्या :

अलकनंदा नदीला अनेक उपनद्या आहेत.ती पुढे सरस्वती नदीला मिळते, उजव्या तीराची उपनदी आहे. आणि अरुंद खोऱ्यांमधून खाली जात राहते. ती बद्रीनाथ खोऱ्यात पोहोचते, हनुमानचट्टी येथे येते आणि उजव्या तीराची उपनदी घृत गंगेला मिळते. हनुमानचट्टी येथून ही नदी पांडुकेश्वरला जाते आणि रुंद दर्‍या आणि खडीवरून वाहते. विष्णुप्रयाग येथे अलकनंदा ची उपनदी धौलीगंगा या उपनदीला मिळते, आणि पश्चिमेला जोशीमठ शहराकडे जाते.

जोशीमठ पासून अलकनंदा हेलांगजवळ मुख्य मध्यवर्ती मुक्काम ओलांडते. त्यानंतर ती बिराही येथे डाव्या तीराची उपनदी असलेल्या बिराही गंगेला मिळते. ही नदी नंदप्रयाग शहरापर्यत पोहोचते, आणि नंदकिनी नदीला मिळते. ही डाव्या तीराची उपनदी आहे. करणप्रयाग येथे पिंडार नदी डाव्या तीराची उपनदी अलकनंदा नदीला मिळते.

रुद्रप्रयाग येथे ती मंदाकिनी नदीला मिळते. रुद्रप्रयाग मधून अलकनंदा वाहते तेव्हा ती श्रीनगर गढवालजवळील एका विस्तीर्ण दरीत प्रवेश करते. देवप्रयाग येथे अलकनंदा नदी भागीरथी नदीला मिळते आणि गंगा नदी म्हणून पुढे जाते. अशा अनेक उपनद्या अलकनंदा नदीला आहेत.

धरणे व प्रकल्प :

अलकनंदा नदी आणि तिच्या उपनद्यांच्या ऊर्जेचा वापर करण्यासाठी आणि वीज निर्माण करण्यासाठी 37 जलविद्युत धरणे कार्यरत आहेत. अलकनंदा नदीवर बद्रीनाथ येथे मोठे धरण आहे. ज्याच्यावर 300 मेगावॅटचा विद्युत प्रकल्प राबवण्यात आला आहे. तसेच बागोली धरण येथे 72 मेगावॅटचा विद्युत प्रकल्प तयार केला आहे. बोवला, नंदप्रयाग, चुनी सेमी, देवडी, देवसरी, गौरीकुंड, गोहणा इत्यादी धरणावर विद्युत प्रकल्प उभारण्यात आले आहेत, आणि हे सर्वच प्रकल्प महत्वाचे आहेत.

अलकनंदा नदीकाठील शहरे :
अलकनंदा नदी काठावर अनेक शहर आहेत. त्यापैकी काही मुख्य शहरे बद्रीनाथ, विष्णुप्रयाग, जोशीमठ, चमोली, नंदप्रयाग, कर्णप्रयाग, रुद्रप्रयाग, श्रीनगर आणि देवप्रयाग ही शहरे आहेत. प्रयाग प्रत्यय असलेल्या प्रत्येक गावात अलकनंदा नदीला दुसरी नदी मिळते.

नदीकाठील धार्मिक स्थळे :

अलकनंदा नदीवर अनेक धार्मिक स्थळ आहेत. त्यापैकी बद्रीनाथ जे भारतातील हिंदूंच्या पवित्र स्थळांपैकी एक अलकनंदा नदीच्या काठी आहे. हे ठिकाण दोन्ही बाजूंनी नर आणि नारायण या 2 पर्वतरांगांनी वेढलेले आहे, आणि नारायण रांगेच्या मागील बाजूस नीलकंठ शिखर आहे. गढवाल प्रदेशातील अनेक नद्या प्रयाग किंवा नद्यांचा पवित्र संगम नावाच्या ठिकाणी अलकनंदामध्ये विलीन होतात.

ही माहिती तुम्हाला कशी वाटली, ते आम्हाला कमेंट करून नक्की सांगा व इतरांना शेअर करा.

हे सुद्धा अवश्य वाचा :-

FAQ

अलकनंदा नदी का प्रसिद्ध आहे?

अलकनंदाचा उगम बद्रीनाथ मंदिराच्या वरच्या रांगांमध्ये आहे. नर आणि नारायण या दुहेरी शिखरांमधून नदी निघते. असे मानले जाते की 8 व्या शतकातील धर्मसुधारक, श्री आदि शंकराचार्य यांना भगवान विष्णूंनी अलकनंदेच्या तीरावर भेट दिली होती .

अलकनंदा आणि भागीरथीची कथा काय आहे?

अलकनंदा आणि भागीरथी या पवित्र गंगा नदीच्या दोन प्रमुख प्रवाह आहेत. अलकनंदा नदी सुमारे 190 किमी लांब आहे आणि ती सतोपंथ हिमनदी आणि भागीरथी खरक हिमनदीपासून उगम पावते. 

अलकनंदा ही पूर्वकालीन नदी आहे का?

सिंधू, सतलुज, अलकनंदा, गंडक, कोसी, ब्रह्मपुत्रा या सर्वांची उत्पत्ती पूर्वापार आहे . या नद्या पूर्ववर्ती असल्याने, त्या खोल व्ही-आकाराच्या, खडी-बाजूच्या दर्‍या (खोल घाटी) कापून पर्वतरांगांकडे आडव्या जातात.

अलकनंदा गंगा कुठे भेटते?

शेवटचा प्रयाग किंवा संगम, देवप्रयाग (850 मीटर) हे उत्तराखंडच्या टिहरी गढवाल जिल्ह्यातील एक तीर्थक्षेत्र आहे. अलकनंदा आणि भागीरथी नद्या देवप्रयाग येथे विलीन होऊन पवित्र गंगा बनते. हे छोटे शहर ऋषिकेश ते बद्रीनाथ या मार्गावर वसले आहे.

भागीरथी आणि अलकनंदा कुठे मिळून गंगा निर्माण होते?

देवप्रयाग हे भारताच्या उत्तराखंड राज्यातील टिहरी गढवाल जिल्ह्यातील एक शहर आणि नगर पंचायत (नगरपालिका) आहे आणि अलकनंदा नदीच्या पंच प्रयाग (पाच संगम) पैकी एक आहे जिथे अलकनंदा आणि भागीरथी नद्या भेटतात आणि गंगा हे नाव घेतात.

Leave a Comment