Ajinkyatara Fort Information In Marathi अजिंक्यतारा हा भारताच्या महाराष्ट्र राज्यातील सातारा जिल्ह्यातील एक किल्ला आहे. प्रतापगड येथून निघणार्‍या बामणोली रांगेवर अजिंक्यतारा उभारला आहे. अजिंक्यतारा या किल्ल्याची उंची सुमारे ४४०० फूट असून दक्षिण-उत्तर विस्तार ६०० मीटर आहे. या किल्ल्यावर वृक्षारोपण सारखे अनेक सामाजिक उपक्रम राबविले जातात.
अजिंक्यतारा किल्ल्याची संपूर्ण माहिती Ajinkyatara Fort Information In Marathi
किल्ल्याचा इतिहास :-
सातारा किल्ला (अजिंक्यतारा) ही मराठ्यांची चौथी राजधानी आहे. पहिली राजगड, मग रायगड, त्यानंतर जिंजी आणि चौथी अजिंक्यतारा. सातारा किल्ला शिलाहार घराण्याचा दुसरा राजा भोजराज यांनी इ.स. ११९० मध्ये बांधला गेला. नंतर हा किल्ला बहामनी सामर्थ्यावर आणि नंतर विजापूरच्या आदिलशहाकडे गेला. पहिल्या आदिलशहाची पत्नी चांदबीबी हिला किश्वरखान यांनी इ.स. १५८० मध्ये कैदेत ठेवले होते. शतकाच्या मध्यापर्यंत हा किल्ला तुरूंग म्हणून वापरला जात असे.
छत्रपती शिवाजी महाराजांचे राज्य विस्तारत असताना, हा किल्ला २७ जुलै १६७३ रोजी शिवाजी महाराजांच्या ताब्यात आला. छत्रपती शिवाजी महाराज या किल्ल्यावर दोन महिने राहिले होते. शिवरायांना तापामुळे दोन महिने या किल्ल्यावर विसावा घ्यावा लागला. शिवाजी महाराजांच्या मृत्यूनंतर औरंगजेब १६८२ मध्ये महाराष्ट्रात दाखल झाला. इ.स. १६९९ मध्ये औरंगजेबाने सातारा किल्ल्याला वेढा घातला.
त्यावेळी प्रयागजी प्रभू किल्लेदार होते. १३ एप्रिल १७०० रोजी सकाळी मोगलांनी सुरुंग लावण्यासाठी दोन बोगदे खोदले आणि दिवे लावताच मंगळाचा बुरुज आकाशात फेकला गेला. किनारपट्टीवरील काही मराठे ठार होताच दुसरा स्फोट झाला. पुढे जाणाऱ्या मोगलांवर मोठा किल्ला पडला आणि दीड हजार मोगल सैन्य ठार झाले. गडावरील सर्व दारूगोळा नष्ट झाला आणि २१ एप्रिल रोजी हा किल्ला सुभानजींनी जिंकला.
गडावर मोगलीचा ध्वज फडकाविण्यास तब्बल साडेचार महिने लागले. किल्ल्याचे नाव आझमतारा असे ठेवण्यात आले. ताराराणीच्या सैन्याने किल्ला पुन्हा ताब्यात घेतला व त्याचे नाव बदलून अजिंक्यतारा असे ठेवण्यात आले. पण पुन्हा किल्ला मोगलांच्या ताब्यात गेला. तथापि, १७०८ मध्ये शाहूराजेंनी किल्ला ताब्यात घेतला आणि स्वत: चा मुकुट घातला. मराठी साम्राज्यावर राज्य करताना, छत्रपती शाहूनियावेळी सातारा शहर स्थापित केले.राजे शाहू II च्या मृत्यू नंतर, हा किल्ला ११ फेब्रुवारी १८१८ रोजी ब्रिटीशांच्या ताब्यात गेला.
किल्ल्यावरील पाहण्यासारखी ठिकाणे :-
सातारा येथून किल्ल्यात जाण्यासाठी दोन दरवाजे आहेत. आजही या दोन द्वारांपैकी पहिला दरवाजा चांगल्या स्थितीत आहे. दोन्ही बुरुज आजही अस्तित्वात आहेत. दारातून आत गेल्यावर उजवीकडे हनुमानाचे मंदिर आहे. हे मंदिर राहण्यास उत्तम आहे. पण गडावर पाण्याची सोय नाही. डावीकडे सरळ रस्त्याने पुढे गेल्यावर वाटेत महादेवाचे मंदिर लागते. समोर प्रसारभारती केंद्राचे कार्यालय व मागे प्रसारभारती केंद्राचे दोन टॉवर आहेत.
पुढे गेल्यावर एक डावीकडे जाणारी वाट दिसते व ‘मंगळादेवी मंदिराकडे’ असे तिथे लिहिलेले आढळते. या वाटेत ताराबाई यांचा निवास असलेला पण आता ढासळलेला राजवाडा आणि कोठार आहे.मंदिराकडे जाताना तीन तळी वाटेत लागतात. वाटेच्या शेवटी मंगळादेवीचे मदिर लागते. मंदिराच्या समोरच मंगळाईचा बुरूज आहे. मंदिराच्या आवारात अनेक शिल्पे आढळतात. या वाटेने थेट तटबंदीच्या साह्याने पुढे जाणे म्हणजे गडाला प्रदक्षिणा घालण्यासारखेच आहे.
गडाच्या उत्तरेलादेखील दोन दरवाजे आहेत. ते तटबंदीवरून प्रदक्षिणा मारतांना नजरेस पडतात. या दरवाजात येणारी वाट सातारा-कराड हमरस्त्यावरून येते. दरवाजापाशी पाण्याचे तीन तलाव आहेत. उन्हाळ्यात एकातही पाणी नसते. गडाला प्रदक्षिणा घालून आल्यामार्गाने खाली उतरावे लागते. किल्ल्यावरून समोरच यवतेश्वराचे पठार, चंदनवंदन किल्ले, कल्याणगड, जरंडा आणि सज्जनगड हा परिसर दिसतो.तसेच दक्षिण दिशेला निनाम(पाङळी) हे गाव आहे. या गावात एक पुरातन (इ.स. १७००) मधील कोल्हापूरच्या (रत्‍नागिरीवाङी) जोतिबाचे देऊळ आहे. तसेच गावालगत ङोंगर आहे. तेथे पांडवगळ नावाचे एक पुराणकालीन प्रेक्षणीय स्थळ आहे व या गावाच्या पशिम दिशेला तलाव आहे.
साधारणतः संपूर्ण किल्ला पहायला दीड तास लागतो. गडावरुन मराठ्यांची राजधानी असलेल्या साताराचे विहंगम दर्शन आपल्याला दिसून येते. जर आपण निसर्गप्रेमी असाल तर पावसाळ्याची सुरूवात झाल्यानंतर आपण या ठिकाणी भेट देऊ शकता आणि अजिंक्यतारा किल्ल्याचे सौंदर्य पाहू शकता.
अजिंक्यतारा किल्ल्यावर कसे पोहोचाल?
अजिंक्यतारा किल्ला सातारा शहरात आहे म्हणून, शहरातून अनेक मार्गांनी या किल्ल्यावर जाता येते. सातारा एस.टी. स्टेशन वरुन तुम्ही आदलत वाड्याकडे जाणारी कोणतीही गाडीने आदलत वाड्यावरून उतरुन किल्ल्यापर्यंत पोहोचू शकता किंवा दुचाकीनेही तुम्ही पोहोचू शकता. सातारा ते राजवाडा अशी बस सेवा दर १०-१५ मिनिटांनी उपलब्ध असते.
हे निबंध सुद्धा जरूर वाचा :-
किल्ले अजिंक्यतारा या किल्ल्याचे किल्लेदार कोण होते?
इ. स. १६९९ मध्ये औरंगजेबाने साताऱ्याच्या दुर्गाला वेढा घातला. त्यावेळी गडावरचा किल्लेदार प्रयागजी प्रभू होते.
किल्ले अजिंक्यतारा या किल्ल्याची उंची
४४००
किल्ले अजिंक्यतारा या किल्ल्याची चढाईची श्रेणी
सोपी
